HALLEY KUYRUKLU YILDIZI

İnsanlar yüzyıllar boyunca kuyruklu yıldızlar gibi anlam veremedikleri göksel şekillere anlam yüklemeye çalışmışlardır. Belki de en ünlü kuyruklu yıldız olan Halley kuyruklu yıldızı için durum böyledir. Eski insanlar gökyüzünde gördükleri her cisme yıldız demişlerdir. Aynı şekilde gördükleri parlak cisimlerin gökyüzünde hareket ettiğini görünce yıldızın kaydığına ve bazı istenmeyen olayların gerçekleşeceğine inanmışlardır. Aslında yıldız kayması veya kuyruklu yıldız dediğimiz olaylar hareket halindeki bir göktaşının sürtünmesi sonucunda yanmasıdır.

MÖ 446 Yıllarındaki Antik Yunan kayıtlarına göre Halley Kuyruklu yıldızının dünyanın yanından geçtiği söyleniyor. Bu kuyruklu yıldızının ilk keşfi 1705 yılında Edmond Halley tarafından yapıldı. Edmond Halley 1531, 1607 ve 1682 yıllarında geçen kuyruklu yıldızların farklı yıldızlar olmadığını fark etti. Ve tek bir kuyruklu yıldızın periyodik bir düzende Dünyanın yakınından geçtiğini söyledi. Hatta Halley yıldızının 1758 yılında tekrar Dünyanın yakınından geçtiğini hesapladı ve hesaplamaları doğru çıktı. Edmond Halley onuruna daha sonra bu kuyruklu yıldıza Halley Kuyruklu Yıldızı adını verdiler.

Halley Kuyruklu yıldızı kaç yılda bir görülür? 

Dünyadan çıplak gözle görülebilen tek kısa dönemli kuyruklu yıldız Halley kuyruklu yıldızıdır. Kısa dönemli kuyruklu yıldız dememizin sebebi  periyodik yörüngesini 200 yıldan az bir sürede tamamlamasıdır. Peki Halley Kuyruklu yıldızı kaç yılda bir görülür?

Resmi adı 1P/Halley olan Halley kuyruklu yıldızı periyodunu 75-76 yılda bir tamamlar. Yani her 75-76 yılda bir dünya üzerinden çıplak gözle görebilirsiniz. Bilinen diğer kuyruklu yıldızlara göre periyodik döngüsü en kısa olan Halley yıldızıdır. Ortalama bir insan ömrü içerisinde güneş etrafındaki dönüşünü tamamlayan bu yıldızı ömrünüzde iki defa görme imkanınız olabilir.

Halley kuyruklu yıldızı ne zaman geçecek?

Halley Kuyruklu yıldızı en son 1986 yılında dünyayı ziyaret etmiştir. Her 76 yılda bir dünyayı ziyarete gelen bu yıldız hesaplamalara göre 2061 yılında tekrar dünyanın yakınından geçecektir. Halley yıldızının dünyaya en yakın olduğu mesafe 80 milyon kilometre kadardır.

Bir sonraki geçişinde 1986 yılındaki ziyaretine göre çok daha parlak olacaktır. Bunun sebebi ise Halley yıldızı ve dünyanın güneşe göre aynı tarafta olmasıdır. Halley yıldızını 2061 yılında Haziran-Ağustos ayları arasında kolaylıkla çıplak gözle izleyebiliriz.

Halley kuyruklu yıldızı ne zaman geçti? 

En son 1986 yılında dünyanın yakınından geçen Halley kuyruklu yıldızı acaba daha önce hangi tarihlerde geçti? Halley Kuyruklu yıldızının ilk kez MÖ 240 yıllarında kayıtlarda geçtiğini görüyoruz. Çin kayıtlarına göre, o zamanlarda doğuda ortaya çıkan ve kuzeye doğru hareket eden bir kuyruklu yıldız anlatılıyor. MÖ 164 Yıllarına ait iki parçalı Babil tabletinde bu kuyruklu yıldızdan bahsedildiği görülmüş.

MÖ 87 yıllarında bulunan Ermenilere ait madeni paralarda kavisli kuyruğu olan bir yıldız ve taç takmış dönemin Ermeni kralı Büyük Tigranes tasviri vardır. O dönemlerde Ermeniler Halley kuyruklu yıldızını görmüş olabilirler. Ve Krallar kralının Yeniçağ’ın habercisi olduğunu düşünerek paraya işlemişler.

MÖ 12 yıllarında Ağustos’ta Ekime kadar Halley kuyruklu yıldızının dünyanın yakınından geçtiği Çin Han hanedanlığına ait Han kitabına kaydedilmiş. Romalı tarihçilere göre Halley yıldızı Roma’nın üzerinde bir kaç gün asılı kaldı. O dönemin batıl inancına göre geçen kuyruklu yıldız Roma generali Marcus’un ölümünün habercisiydi. 

Bir diğer yandan MÖ 12 yıllarında İncil’in Yeni Ahiti’nde geçen İsa’nın doğumuyla ilgili öyküler anlatılıyor. Bu yıllarda Halley kuyruklu yıldızının görüldüğü ve İncilde yer alan öykülerdeki Beytlehem Yıldızı olduğu sanılmaktadır.

MS 451 yıllarında görüldüğünde Hun İmparatoru Attilla’nın Chalons Muharebesinde yenilgisinin habercisi olduğuna düşündüler. 1066 yılında Halley yıldızı görüldüğünde İngiltere’deki gözlemciler Anglo-Sakson krallığı için kötü gelişmeler olacağını söylediler. Normandiya Dükü ise tam tersine cennetten gelen bir işaret olduğuna inandılar.

İnsanlar bilmedikleri, anlam veremedikleri şeyler konusunda sürekli alametler üretmişler. 1705 yılına kadar bu şekilde devam eden durum Edmond Halley’in 1531, 1607 ve 1682 yıllarında görülen kuyruklu yıldızların aynı olduğunu keşfetmiş. Ve her 76 yılda bir dünyanın yakınından geçtiğini hesaplayarak bir sonraki geçişin 1758 yılında olacağını söylemiş.

Halley Yıldızının özellikleri

• Boyutu yaklaşık 15 kilometre uzunluğunda, 8 kilometre genişliğinde ve kalınlığı ise 8 kilometre kadardır. Şekli ise fıstığa benzerdir.

• Çekirdeği kirli kartopu olarak adlandırılıyor. Bunun sebebi çekirdeğini oluşturan maddelerin buz ve tozlardan oluşmasıdır.

• Güneş sistemindeki ışığı en az yansıtan cisimlerden biridir. Üzerine gelen ışığın yaklaşık %3 kadarını yansıtır. Yani Halley kuyruklu yıldızı güneşe ne kadar yakın olursa bizler onu daha net görebiliriz.

• Yıldızın kuyruğunun oluşması toz ve buz bulutunun arkasına doğru saçılması ve parlaması sonucunda oluşur. Toz ve buzu oluşturan yapı taşları ise su, karbondioksit, metan ve amonyak benzeri maddelerdir. Güneşe yaklaşan göktaşları yapısında bulunan maddelerin ısınması ve katıdan direk gaza geçmesi sonucunda görkemli kuyrukları oluşturur.

• Halley kuyruklu yıldızı her güneşe yaklaştığında yapısında bulunan maddelerin katıdan gaza geçmesi sonucunda kütle kaybeder. Her güneşe yaklaşmasıyla yaklaşık 1-6 metre küçüldüğü düşünülüyor. Zamanla kütle kaybeden Halley yıldızı birkaç yüz bin yıl daha güneş sisteminde dönmeye devam edeceğini düşünüyoruz.

• Sıra dışı eliptik bir yörüngeye sahiptir. Periyodik dönüşlerinde Güneşe Venüs‘ten daha yakın olabiliyor. Aynı zamanda Güneş sisteminde Plüton’dan daha uzağa gidebiliyor.

• Halley’in hızı Güneşten ne kadar uzakta olursa o kadar yavaş oluyor. 2022 yılında Güneşe en uzak konumdaydı ve hızı ortalama 3250 km/s kadardı. Güneşe en yakın olduğu konumda yani 2061 yılında yaklaşık 195000 km/s hızında olacaktır.

Halley yıldızı kaç yılda bir görülür, kısa periyodik döneme sahip çıplak gözle görülen bir yıldız olduğunu. En ünlü kuyruklu yıldızın ne zaman geçtiğini ve antik dönemlerden bu yana yıldızın yüzeysel tarihçesini inceledik.

Diğer yazılarda görüşmek üzere…